Interakcje leków z żywnością i suplementami

Interkacje leków z żywnością i suplementami

Idealnie byłoby nie brać żadnych leków, jednak czasami jest to konieczność. Należy wtedy pamiętać, że leki wchodzą w interakcje nie tylko z ziołami czy z innymi lekarstwami, ale również z żywnością i suplementami. Interakcje leków z żywnością i suplementami zachodzą, ponieważ zarówno leki, jak i zioła, suplementy czy żywność zawierają składniki aktywne biologicznie. Dlatego też w przypadku, kiedy są równocześnie podawane, może dochodzić do wystąpienia ich wzajemnego oddziaływania na siebie. Prawdopodobieństwo interakcji rośnie proporcjonalnie do liczby przyjmowanych jednocześnie leków – w przypadku 4 leków wynosi 38%, natomiast w przypadku 7 leków wzrasta aż do 82%. Najczęściej dochodzi do zmniejszenia albo zwiększenia dostępności biologicznej leku, czyli zmniejszenia lub zwiększenia wchłaniania.

Produkty zmniejszające wchłanianie leków

Niektóre produkty spożywcze powodują zmniejszenie stężenia leku we krwi nawet o 50-70% i tym samym zmniejszają skuteczność jego działania. I tak oto:

mleko i produkty mleczne, a dokładniej wapń zawarty w tych produktach, zmniejszają wchłanianie antybiotyków (m.in. tetracykliny),
błonnik pokarmowy (otręby, płatki owsiane) obniża wchłanianie leków antydepresyjnych i leków na bazia naparstnicy stosowanych w leczeniu chorób serca (Digoxin, Bemecor),
dodatki do żywności (skrobia kukurydziana, kazeiniany) zaburzają wchłanianie leków przeciwarytmicznych i przeciwdrgawkowych na bazie fenytoiny (stosowana głównie jako lek przeciwpadaczkowy i w wybranych przypadkach zaburzeń rytmu serca),
herbata za sprawą tanin zmniejsza wchłanianie żelaza,
heterocykliczne aminy, powstające wskutek smażenia mięsa, obniżają stężenie leków stosowanych w leczeniu astmy nawet o 50%,
produkty bogate w witaminę K (brokuły, brukselka, kalafior, sałata, szpinak, jajka, wątróbka) wchodzą w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, które są antagonistami witaminy K (działają przeciwstawnie); dochodzi wtedy do zmniejszenia działania leków, a to grozi m.in. zakrzepicą.

Tłuszcz a wchłanianie leków

Tłuszcz zawarty w pokarmach, zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, może zwiększać stężenie leku we krwi od 40 do nawet 300%, a to z kolei powoduje różne skutki uboczne. Przykładowo:

leki przeciwgrzybicze + tłuszcz = ból głowy, kaszel, zmiany skórne,
leki przeciwpasożytnicze + tłuszcz = suchość śluzówek, bezsenność,
leki psychotropowe + tłuszcz = zaburzenia świadomości i snu, napady drgawek,
preparaty teofiliny stosowane w leczeniu astmy + tłuszcz = tachykardia (częstoskurcz, przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę), hipotonia (niedociśnienie), zaburzenia rytmu serca,
beta-adrenolityki stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego + tłuszcz = bradykardia (rzadkoskurcz, serce wykonuje mniej niż 50 skurczów na minutę).

Interakcje leków z żywnością – grejpfrut

Bardzo wiele leków wchodzi w interakcje z grejpfrutem. Składniki soku grejpfrutowego i składniki wielu leków są metabolizowane przez ten sam cytochrom w wątrobie. Jeśli cytochrom jest zajęty metabolizowaniem składników zawartych w grejpfrucie czy soku grejpfrutowym, to stężenie leku, który musi czekać na swoją kolej do metabolizowania, może wzrastać od 3 do 12 razy. To może powodować bardzo poważne następstwa zdrowotne. Leki, które najczęściej wchodzą w interakcje ze składnikami soku grejpfrutowego, to:

statyny (obniżają poziomu cholesterolu) – wskutek interakcji może dojść do uszkodzenia mięśni, biegunki, zmęczenia mięśni, świądu skóry, zaburzeń ostrości widzenia, uszkodzenia wątroby,
blokery kanału wapniowego (hamują napływ wapnia do komórek, stosowane w chorobach sercowo-naczyniowych) – tu pojawia się ryzyko wystąpienia bradykardii i bólu głowy,
leki przeciwhistaminowe (stosowane w alergiach, astmie oskrzelowej) – efektem połączenia z grejpfrutem może być niewydolność układu krążeniowo-oddechowego,
leki immunosupresyjne (stosowane po przeszczepach oraz w niektórych chorobach autoimmunologicznych) – tu z kolei pojawia się drżenie kończyn, choroby mięśni i wzrost ciśnienia tętniczego z drgawkami.

Na dzień dzisiejszy nie wiadomo jak wiele leków może wchodzić w interakcje z grejpfrutem. Najbezpieczniej jest zachować co najmniej 4-godzinny odstęp pomiędzy spożyciem grejpfruta, a zażyciem jakiegokolwiek leku.

Interakcje leków z żywnością – tyramina

Tyramina to organiczny związek chemiczny występujący zarówno w produktach zwierzęcych, takich jak sery, salami, ryby, wątroba wołowa i kurza, jak i roślinnych – awokado, banany, figi. Połączenie jej z niektórymi lekami antydepresyjnymi lub przeciwgruźliczymi prowadzi do wystąpienia takich działań niepożądanych, jak gwałtowny wzrost ciśnienia krwi, kołatanie serca, ból głowy, nudności, wymioty.

Interakcje leków z suplementami

Poniżej kilka przykładów jak witaminy i składniki mineralne oraz niektóre leki mogą na siebie nawzajem oddziaływać:

inhibitory pompy protonowej (leki zobojętniające sok żołądkowy, stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy) mogą zmniejszać wchłanianie witaminy B12 i żelaza, a to może skutkować niedokrwistością,
wapń zażywany łącznie z tetracykliną i jej pochodnymi powoduje osłabienie wchłaniania leku,
duże dawki wapnia podawane jednocześnie z digoksyną (lek nasercowy) mogą nasilać jej działanie i prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca,
kwas foliowy i witamina B6 w połączeniu z lekami przeciwpadaczkowymi (fenobarbital, fenytoina) powodują osłabienie działania leków,
witamina E podawana z lekami przeciwzakrzepowymi (warfaryna, acenocumarol) powoduje sumowanie się efektu przeciwzakrzepowego, występuje wtedy większe ryzyko krwawienia,
witamina K obniża działanie leków przeciwzakrzepowych (warfaryna, acenocumarol) i dochodzi do powstania zakrzepów,
beta-karoten w połączeniu z alkoholem (nawet wypitym okazjonalnie) to znacznie większe ryzyko uszkodzenia wątroby,
wapń, żelazo i cynk zmniejszają wchłanianie antybiotyków, których substancją czynną są chinolony.

Podsumowanie

Aby uniknąć interakcji leków z żywnością i suplementami, trzymaj się poniższych zasad:

Czytaj ulotki dołączone do leków, ewentualnie zapytaj o interakcje lekarza lub farmaceutę.
Leki popijaj czystą wodą (pełną szklanką), ponieważ herbata, kawa, mleko czy soki wpływają na ich wchłanianie. Woda powinna być letnia, ponieważ gorąca temperatura płynu może zmniejszyć skuteczność leków.
Nie mieszaj leku z posiłkiem, najlepiej zażyj lek 2 godziny przed lub 2 godziny po jedzeniu. Chyba że lekarz zaleci inaczej lub jest tak wyraźnie napisane w ulotce.
Nie zażywaj suplementów w tym samym czasie co leki.
Gdy bierzesz leki, nie pij alkoholu.

Opracowano na podstawie:

1. Materiały ze szkolenia „Problemy żywieniowe seniorów. Interakcje leków z żywnością”, Instytut Żywności i Żywienia, styczeń 2018, Magdalena Siuba-Strzelińska, Iwona Sajór, Sylwia Gugała-Mirosz