Zioła niewątpliwie mają dobroczynny wpływ na nasze zdrowie i dobre samopoczucie. Należy jednak pamiętać, że zioło to też lek. Naturalny, ale jednak lek. Bardzo powszechne stało się zażywanie preparatów ziołowych na różne dolegliwości na własną rękę. Panuje przekonanie, że zioła są bezpieczne i jeżeli nie pomogą, to na pewno nie zaszkodzą. Jeżeli ogólnie zdrowa osoba wypije od czasu do czasu miętę po ciężkostrawnym obiedzie czy melisę na ukojenie nerwów, to nic złego jej raczej nie grozi. Dużo ostrożniej natomiast należy podejść do mieszanek ziołowych (trzeba wiedzieć jakie zioła można ze sobą łączyć), a już bardzo ostrożnie w sytuacji, gdy zażywamy leki syntetyczne. Zioła wchodzą bowiem w interakcje z lekami, mogą osłabić lub nasilić ich działanie i tym samym wywołać groźne dla zdrowia reakcje.
Dziurawiec zwyczajny
Dziurawiec jest jednym z najczęściej stosowanych ziół. Wiąże się to z jego wszechstronnym działaniem, m.in. korzystnie wpływa na pracę wątroby, usuwa wzdęcia, jest skuteczny w zatruciach pokarmowych, zewnętrznie stosowany łagodzi bóle reumatyczne, niesie pomoc w łagodnych i umiarkowanych stanach depresyjnych. Trzeba jednak wiedzieć, że z dziurawcem należy obchodzić się ostrożnie, ponieważ może m.in.:
- wywołać interakcje z lekami przeciwdepresyjnymi (tzw. zespół serotoninowy), np. z prozaciem,
- osłabić działanie doustnych leków antykoncepcyjnych (skutkiem może być nieplanowana ciąża, ale i krwawienia międzymiesiączkowe), leków przeciwzakrzepowych (głównie warfaryny, ale i wydawanego bez recepty kwasu acetylosalicylowego), leków immunosupresyjnych (zalecanych po wykonaniu przeszczepów, np. cyklosporyna, takrolimus), nasercowych (np. digoksyna), przeciwwirusowych, przeciwpadaczkowych i przeciwnowotworowych,
- wywołać wzrost fotowrażliwości przy stosowaniu leków z grupy tetracykliny (przeciwbakteryjne) i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ, np. piroxicam),
- znacznie obniżyć ciśnienie tętnicze (nawet do 60/20 mmHg) przy jednoczesnym podaniu środków przeciwbólowych i anestezjologicznych, takich jak fentanyl czy propofol.
Ze względu na liczne przypadki interakcji dziurawca z lekami należy zwrócić uwagę na jego stosowanie w przypadku każdego innego leku, nie tylko tych wymienionych powyżej. Istnieje bowiem możliwość wystąpienia innych, niezaobserwowanych dotychczas interakcji.
Ostropest plamisty
Cudowne zioło, które zawsze w postaci tabletek (najczęściej 70 mg) mam w domowej apteczce. Ostropest posiada dużą zdolność odtruwania i oczyszczania wątroby oraz ochrony przed wnikaniem do jej komórek wszelkich toksyn. Preparaty produkowane z wyciągu z nasion ostropestu plamistego to pierwsza pomoc w zatruciach spowodowanych środkami chemicznymi i grzybami. Korzystnie wpływają przy leczeniu marskości wątroby i woreczka żółciowego. Ostropest plamisty jest zalecany osobom, które długotrwale muszą zażywać obciążające wątrobę niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Zażywając ostropest trzeba jednak pamiętać, że związki zawarte w wyciągu z tej rośliny mają wpływ na aktywność enzymatyczną wątroby, co prowadzi do zmiany metabolitu niektórych leków. Na dzień dzisiejszy wiadomo, że wyciąg z ostropestu plamistego obniża stężenie podawanego równocześnie metronidazolu (działanie pierwotniakobójcze oraz bakteriobójcze, stosowany m.in. w bakteryjnych zapaleniach pochwy, chorobach skóry, zapaleniu jelita grubego). I jeszcze jedna ważna informacja – zażywanie ostropestu z cytrusami i granatem może nasilać jego detoksykujące działanie, co z kolei może się objawiać biegunką i problemami trawiennymi.
Aloes
Wszystkich gatunków aloesu jest prawie 300, z czego za lecznicze medycyna światowa uznaje 29. Najbardziej popularne to aloes drzewiasty i aloes zwyczajny. Właściwości tej rośliny są liczne – sok leczy trudno gojące się rany, poprawia odporność, obniża poziom cukru we krwi, działa przeczyszczająco i żółciopędnie, przeciwzapalnie i przeciwbólowo, regenerująco na włosy i kojąco na skórę. Aloes wchodzi jednak w interakcje z niektórymi lekami, dlatego należy zachować ostrożność przy jednoczesnym zażywaniu:
- leków nasercowych (np. digoksyna lub metylodigoksyna) – wzrasta wydalanie potasu, co zwiększa ryzyko działań niepożądanych,
- leków moczopędnych (np. furosemid) – jak wyżej,
- kortykosteroidów (np. encorton) – jak wyżej.
Ponadto z zażywania aloesu powinny zrezygnować:
- kobiety w ciąży – zawarte w aloesie antrazwiązki mogą doprowadzić do krwawień, przedwczesnego porodu, a nawet do poronienia,
- matki karmiące – aloes ma silne działanie przeczyszczające, jego aktywne związki przenikają do mleka matki i mogą działać przeczyszczająco na dzieci,
- osoby z ciężkimi chorobami wątroby, niewydolnością nerek i ostrym zapaleniem pęcherza moczowego, czynną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, zapaleniem wyrostka robaczkowego,
- osoby tuż po wykonanych zabiegach chirurgicznych oraz przy krwawieniach (także miesiączkowych).
Jeżówka purpurowa
W większości aptek od ręki dostaniemy suplement diety o nazwie Echinacea. Lekarze i farmaceuci dość często zalecają ten środek przy przeziębieniach i łagodnych stanach zapalnych dróg oddechowych, ponieważ zawiera w sobie wyciąg z jeżówki purpurowej. Stąd też wzięła się jego nazwa – jeżówka purpurowa to po łacinie echinacea purpurea. Główne działanie jeżówki to pobudzenie aktywności układu odpornościowego, działanie przeciwbakteryjne, wirusobójcze, grzybobójcze oraz przeciwzapalne. Dlatego warto preparaty z jeżówką stosować w przeziębieniu, grypie oraz infekcjach dróg oddechowych, np. w katarze, anginie, zapaleniu gardła, zatok, oskrzeli i płuc.
Echinacea purpurea może wchodzić w niekorzystne interakcje z następującymi lekami:
- metotreksat – w dużych dawkach stosowany w leczeniu chorób nowotworowych, natomiast w mniejszych w leczeniu łuszczycy i chorób reumatoidalnych (m.in. RZS i ZZSK); niekorzystne interakcje mogą wynikać z tego, że jeżówka ma działanie immunostymulujące (pobudza aktywność układu odpornościowego), a metotreksat immunosupresyjne (hamuje aktywność układu odpornościowego), zatem jeżówka i metotreksat działają na siebie antagonistycznie,
- kortykosteroidy – również ze względu na działanie immunosupresyjne,
- paracetamol – jeżówka może nasilać jego hepatotoksyczne (szkodliwe dla wątroby) działanie.
Z jeżówką należy uważać również przy takich lekach, jak:
- disulfiram – stosowany w leczeniu alkoholizmu,
- ekonazol – stosowany przy walce z grzybami,
- amoksycyklina – antybiotyk.
Kozłek lekarski
Zapewne znacie popularne krople walerianowe. Stosuje się je w stanach napięcia nerwowego oraz jako środek ułatwiający zasypianie. Substancją czynną jest kozłek lekarski (valeriana officinalis – stąd nazwa kropli) o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i nasennym. Wyciąg z kozłka powszechnie uważany jest za bezpieczny, jednak może nasilać działanie syntetycznych leków uspokajających, przeciwlękowych i nasennych zwiększając tym samym ryzyko działań niepożądanych. Istnieją też doniesienia wskazujące, że wyciąg z kozłka lekarskiego może nasilać działanie leków znieczulających stosowanych w trakcie zabiegów chirurgicznych.
Kasztanowiec zwyczajny
Wyciągi z nasion kasztanowca zwyczajnego powszechnie wykorzystuje się w leczeniu i zapobieganiu niewydolności żylnej, w zaburzeniach krążenia żylnego kończyn dolnych, żylakach odbytu oraz w profilaktyce zakrzepowego zapalenia żył. Wyciągi z kasztanowca nie powinny być stosowane z lekami o podobnym działaniu, np. z kwasem acetylosalicylowym, warfaryną czy heparyną, ponieważ może to zwiększać ryzyko wystąpienia krwawień.
Kora wierzby
Swoje niezwykłe właściwości lecznicze kora wierzby zawdzięcza zawartemu w niej kwasowi salicylowemu. Mówi się o niej, że jest naturalną aspiryną, która działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwreumatyczne oraz ściągająco. Stosuje się ją m.in. w leczeniu grypy, przeziębienia, reumatoidalnego zapalenia stawów, migreny, nerwobóli. W porównaniu z tabletką aspiryny wyciąg z kory wierzby zawiera znacznie mniej salicylanów, dlatego też działanie środka roślinnego jest wolniejsze. Jednakże aktywność biologiczna tych związków jest wciąż duża. I właśnie dlatego należy zachować ostrożność w łączeniu kory wierzby z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Udowodniono, że takie połączenie może doprowadzić do nasilenia bądź wystąpienia działań niepożądanych ze strony NLPZ. Również łączenie wyciągów z kory wierzby z lekami przeciwzakrzepowymi nie jest zalecane.
Liść senesu, kora kruszyny, korzeń rzewienia
Trzy wymienione wyżej zioła to najpopularniejsze rośliny o działaniu przeczyszczającym, zażywane solo lub w mieszankach. Zioła te skracają czas przebywania pokarmu oraz leków w świetle przewodu pokarmowego. Przekłada się to na wchłanianie leków, a szczególnie tych o przedłużonym uwalnianiu. Dlatego trzeba pamiętać, że stosowanie ziół przeczyszczających osłabia działanie leków, które wraz z tymi ziołami są zażywane.
Opracowano na podstawie:
1. Ożarowski M., Krajewska-Patan A., Mrozikiewicz P.M., Interakcje pomiędzy lekami roślinnymi a syntetycznymi – prawdopodobieństwo wystąpienia w Polsce i na świecie na podstawie danych farmakoepidemiologicznych, Herba Polonica, 51(3-4), 2005
2. Jarosz M., Dzieniszewski J., Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki. Interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
3. Nowak Z.T., Zioła, które podbiły medycynę, Wydawnictwo AA, Kraków 2015
4. Prof. dr hab. med. Korolkiewicz K.Z., Badania: Klinicznie udowodnione interakcje leków ziołowych, Panacea – leki ziołowe, nr 2 (39) kwiecień – czerwiec 2012
5. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, pr. zb. pod red. A. Ożarowskiego, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1982
6. Ożarowski M., Dubiela A., Profil bezpieczeństwa preparatów zawierających przetwory z jeżówek – systematyczna analiza interakcji i działań niepożądanych, Herba Polonica, 52 (3), 2006
7. Ożarowski M., Mrozikiewicz P.M., Zabiegi chirurgiczne i znieczulenie – czy istnieje ryzyko interakcji z produktami ziołowymi, Herba Polonica, 52 (3), 2006
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis